Tsuki ga kirei, desu ne?

     

18 February 2019, PUP Manila.

A memory of the sky and the confined spaces of our classroom which I haven't stepped foot in for a lifetime now. I used to take lots of pictures of the beautiful sunset there almost everyday. I long to do it once again. And again. And again. 

Hopefully someday. 

Soon.

METRO MANILA (2013): Isang Suring Pelikula

Sa kabila ng nagtataasang mga gusali at naglalakihang mga pasyalang malls, hindi nito maitatago ang tunay na mukha ng kahirapan sa sentro ng bansang Pilipinas: ang Metro Manila.  Saan man mapunta, mayroon at mayroong masisilayang mga tagpi-tagping bahay o ‘di kaya naman sa lansangan na mismo naglalagi ang mga pamilyang iba’t iba ang kwentong taglay. Isa sa mga dahilan ay ang pagluwas ng mga galing sa kanayunan patungo sa lungsod, sa pagbabaka sakaling makamtan ang kaginhawaan at karangyaan ng buhay sa lungsod na kanilang nakikita sa internet, telebisyon at pahayagan. Sa bawat pangarap na ito, ay karagdagang pamilya ding gumagala at naghahanap ng swerte sa lungsod, kung saan mas mataas ang kamalasan.

Pinamagatan itong Metro Manila dahil una sa lahat ay dito ang setting o pinangyarihan ng pelikula. Pangalawa, ipinapakita ng pelikula ang tunay na takbo ng buhay sa lungsod. Maingay, magulo, mausok, laganap ang kasamaan, mahirap ang buhay. Ito ang reyalidad sa Metro Manila. Umikot ang kwento sa pagluwas ng Maynila ng mag-anak ni Oscar (Jake Macapagal) at Mai (Althea Vega) at sa paghahanap nila ng trabaho pangtustos sa kanilang pangangailangan. Kalaunan ay nakahanap si Oscar ng trabaho sa isang armored van courier at si Mai naman ay sa isang bar. Sa trabaho ni Oscar ay kaniyang nakilala si Ong (John Arcilla) na sa huli ay may maitim palang balak kung kaya't ganoon na lamang ang bait niya kay Oscar.

Ang tatlong pangunahing karakter ng pelikula ay may iba’t ibang katangian, motibasyon at kahulugan o simbolo. Si Oscar, ay isang asawa at ama na tanging hangad ay ang nakabubuti sa kaniyang asawa at mga anak. Mabuting tao si Oscar at malaki ang pagpapahalaga niya sa kaniyang pamilya, kaya’t kahit buhay ang kapalit, at sa batas ng Diyos at tao ito ay mali, ginawa niya ang para sa kaniya ay tama, maiahon lamang sa hirap ang kaniyang mag-anak. Si Mai, gaya ni Oscar, ay isang magulang. Isang ina, na kahit magbenta ng kanyang katawan ay kaniyang ginawa. Wala siyang ibang magawa kundi magsakripisyo at kumapit sa patalim para sa kanyang anak. Tulad ni Oscar ay nagnanais lang din siya ng magandang buhay para sa kaniyang pamilya. Sila ay sumisimbolo sa mga magulang na biktima ng kahirapan at ginagawa ang kanilang makakaya upang makaalpas lamang sa kanilang abang kalagayan. Sa kabilang banda, si Ong, bagama’t tulad ni Oscar na isang asawa, ay magkasalungat sila ng katangian. Kaiba kay Oscar, si Ong ay nagtataksil sa kaniyang asawa, maraming bisyo gaya ng alak at sigarilyo, at may pagkagahaman dahil na nga sa kanyang pagtago ng naiwang kahon ng pera noong sila ay nanakawan. Ibang-iba sa pagiging dalisay ng puso ni Oscar at Mai na tanging nais ay mas maayos na buhay para sa kanilang pamilya. Si Ong ay sumisimbolo sa isang mamamayan ng lungsod na kinain na ng sistema. Bisyo, yaman, babae, mga luho at layaw na nais makamtan ng isang tao na nag-aakalang ito ang sagot sa isang miserableng buhay. Sa huli, kamatayan din ang kaniyang nakamit. Para makalimutan ang problema at magkaroon ng panandaliang kasiyahan, ito ang kulturang namumutawi ‘di lamang sa lungsod ngunit sa ibang bahagi pa ng bansa.

Kahanga-hanga, bagama’t masalimuot na realidad ng buhay ang pinakita sa pelikulang Metro Manila. Mahusay ang pagkakakuha ng mga eksena, at maganda ang sinematograpiya. Ipinakita ang kalagayan ng mga nasa laylayan ng lipunan na nakatira kung saan-saan. Ipinakita ang nakakapagod na araw-araw na buhay ng karamihan, na tila parating may hinahabol at hindi magkanda-ugaga sa pagiging abala. Tila walang oras na dapat masayang sapagkat ang oras ay pera. May ilang eksenang hindi kumportableng panoorin tulad ng eksena ni Mai sa bar, kung saan may isang pagkakataon pang hinimok ng may-ari ng bar na pagtrabahuhin din ang anak ni Mai sa bar para sa ilang espesyal na mga kustomer. Ang anak niya ay siyam na taong gulang lamang. Mahusay ang pagkakaganap ng mga aktor at aktres, liban na lamang siguro sa gumanap kay Mai na si Althea Vega, may pagkakataong hindi ako kumbinsido sa kaniyang pag-arte sapagkat siya ay parang nagbabasa lamang ng kaniyang linya. Pangkalahataan, napakaganda, impormatibo, may kirot sa damdamin at nakakapagpamulat ang pelikulang Metro Manila.

Ang lungsod, ang Metro Manila, ay nakikita ng karamihan lalo ng mga hindi naninirahan dito bilang isang simbolo ng karangyaan. Tinitingala ng marami ang Maynila sa pag-aakalang narito ang sagot sa kahirapan. Ang akala nila na sa bawat nagtataasang gusali ay oportunidad, sa bawat magagarang sasakyan ay pera at kapangyarihan. Ngunit, ang katotohanan ay walang oportunidad para sa isang ordinaryong tao sa lungsod. Ang tumatamasa lamang ng kapangyarihan at magandang buhay ay ang mga nasa itaas. Kung kaya marami ang naeengganyong kumapit sa patalim. Magnakaw, magbenta ng pinagbabawal na gamot at magbenta ng sariling katawan, makakita lamang ng pera at makatawid sa isang araw. Nagagawa ng ibang mga tao ang mga ganitong masamang bagay hindi dahil sila ay masama, ngunit dahil biktima sila kahirapan at ng bulok na sistema. Hindi isang kasalanan ang maghangad ng magandang buhay at lalong hindi kasalanan ang piliting makatawid lamang sa araw-araw na pamumuhay. Dahil sa kawalan ng oportunidad at wala namang pakialam ang gobyerno sa mga mahihirap, sa katunayan ay ang mga mahihirap pa ang tinuturing na kaaway. Ito ang tunay na mukha ng Metro Manila. Hindi patas, hindi payapa, walang ginhawa.

Ipinakita ng pelikula ang mukha ng Metro Manila na hindi nabibigyang pansin sa mainstream media. Marami ang nagbubulag-bulagan sa tunay na kalagayan ng mas nakararaming Pilipino sa bansa. Maraming gahamang walang pag-iimbot na lalamangan ang kanilang kapwa makuha lamang ang gusto nila dahil sila ay mga makasariling nilalang. Sa kabila nito, marami ring katulad ni Oscar na gagawin ang lahat para sa ikabubuti lamang ng kaniyang pamilya. Hindi lungsod ang sagot sa kahirapan, kundi ang pagbabago ng sistema ng pamumuhay sa ating bansa sa pamamagitan ng pagkakaroon ng mas malaking tuon ng pansin sa mga nasa laylayan. Kung matututunan lamang ng mga nasa kapangyarihan na kahit minsan ay bumaba sa kanilang trono at kalingain ang mga padaan-daan sa kanilang paanan, tiyak ay wala nang rason para magbuwis ang buhay sinoman at makagawa ng krimen magkaroon lamang ng matiwasay na buhay. 

 

“Your heart is like a great river after a long spell of rain, spilling over its banks. All signposts that once stood on the ground are gone, inundated and carried away by that rush of water. And still the rain beats down on the surface of the river. Every time you see a flood like that on the news you tell yourself: That’s it. That’s my heart.”

Haruki Murakami, Kafka on the Shore (2002) 

10 Disyembre 2017

Kanina ay nanggaling ako sa Palengke ng Marikina kung saan naroon din ang Marikina Sports Center. Maraming tao, mukhang mayroong event na isinasagawa. Nang ako'y papauwi na at nag-aabang na ng pampasaherong jeep, napansin kong napakabigat na ng trapiko sa linyang papunta sa tulay, ni hindi gumagalaw ang mga sasakyan. Sa kinatatayuan ko naman, wala nang dumaraan na mga sasakyan. 'Yun pala, e may parada nang nagaganap sa 'di kalayuan galing sa tulay, papuntang Sports Center. Dumagsa sa aking tabi at sa kahabaang kinatatayuan ko ang mga manonood, o marahil ay naghihintay rin ng masasakyan. Patuloy ang parada, may banda, mga mananayaw, mapa-bata at matanda, kalahok sa mga sayaw at parada. Noong una ay naiinis ako, sapagkat sa aking isipan, nais ko nang umuwi ngunit wala akong masakyan dahil sa paradang nagaganap, ngunit nang aking pagmasdan ang mga taong kalahok, unti-unti kong napagtanto kung ano ang nangyayari.

Nakakatuwa lamang isipin na isa lang ito sa mga bagay na makikita natin na bilang mga tao, kaya pala nating magkaisa. Na sa ganitong mga bagay, nagsasama-sama tayo, nagkakasiyahan at ginagawa kung ano ang dapat nating gawin. Sa maikling panahon ng aking panonood, nakita ko ang mga reaksyon ng mga mananayaw pati ng mga manonood. Mga ama na karga ang kanilang mga anak, mga ina na inirerecord ang parada sa kanilang mga cellphone, iba't ibang uri ng tao, naroon, nagtipon-tipon, sa maikling panahon, upang magkasiyahan. 

Sa panahon ngayon, nakatutuwang isipin na nagagawa pa rin nating tumawa, kung panong sa maikling panahon ay ating nakakalimutan ang problema, nakatuon lamang sa kung ano ang nagyayari sa kasalukuyan, walang ibang iniisip, walang pag-aalala, tanging pagsisiya, kahit isang saglit.

Isang Sulyap sa Araw ng Isang Komyuter

Kanina pag-uwi ko mula sa aking paaralan, sumakay ako ng pampasaherong jeep na may rutang Stop n Shop hanggang SSS Village. Ito ang ruta ng jeep na parati kong sinasakyan sapagkat dirediretso na ito papunta sa amin. Doon ay nakasakay ko ang isang matandang babae na maraming dala-dalahan sa kanyang magkabilang gilid. Malayo ang kanyang tingin, wari'y maraming iniisip. Maka-ilang beses ko siyang sinusulyap-sulyapan, hindi ko rin alam kung bakit.

Noong una ay inaantok na ako at pinag-iisipan ko kung iidlip ba ako o huwag na, subalit noong patungo na kami sa Katipunan, tumugtog ang kantang Esem ng Yano. Bigla akong natigilan sa pagkain ng binili kong fries sa McDonald's. Kasabay ng pagdaan namin sa kahabaan ng Aurora Boulevard ay ang pagdagundong ng jeep habang binabanggit ang letra ng kanta;

"Nakakainip ang ganitong buhay, 

Nakakainis ang ganitong buhay, 

Nakakabaliw ang ganitong buhay,

'Di nakakaaliw ang ganitong buhay..."

Patuloy ang andar ng jeep.

Pagdating nito sa Riverbanks, ito ay tumigil nang saglit upang magbaba at magsakay ng mga pasahero. Doon ay nakita ko sa kabilang kalye ang isang lalaking pulubi na kinukuhaan ng litrato ng dalawang kabataang babae. Tila may tinanong ang dalawang babae kaya't tumango ang pulubi. Matapos ang ilang beses na pag-ayos ng anggulo at pagbukas-sara ng lente, umalis ang dalawang babae. Nanatili sa kanyang pwesto ang pulubi. Umandar na ang aming jeep.

Sa Bayan, o Palengke ng Marikina, bumaba na ang babae bitbit ang kanyang dalawang bag sa magkabilang balikat at dalawa pa sa magkabilang kamay. Bago bumaba, mahina ngunit narinig ko ang kanyang pagbulong ng "Salamat".

'Di ko mapigilang magpadala na lamang sa aking isipan. Halu-halo ang aking nararamdaman sa mga bagay na aking nakita at nadaanan. Pinipigilan kong makaramdam ng "awa" sa mga nasabing tao, sapagkat hindi iyon ang kanilang kailangan. Nais ko silang matulungan, ngunit sa paanong paraan? Pamasahe na lang ang natira sa akin, hindi rin sila mabubusog sa tira-tira kong fries.

'Di ko mapigilang malungkot, sapagkat ito ang realidad. Ito ang mundo na ating ginagalawan. Ito ang pang-araw-araw na buhay ng karamihan. Na sa kabila ng pagbabalita nila ng patuloy raw na pag-unlad ng ating bansa, tila mas marami ang napag-iiwanan.

Pagkatapos ay kukuhaan pa natin sila ng litrato. Hanggang doon lang ba talaga ang ating kaya? Idokumento ang kanilang kalagayan? Saka ilalathala sa social media upang ihingi ng tulong sa iba? Marahil hindi ko alam ang pakay ng nabanggit kong mga babae sa itaas, ngunit hindi ba iyon naman ang katotohanan sa panahong ito? 

Buntong hininga, ito ang buhay.

Ang Henerasyon ng Bandwagon

Sa aking mga mambabasa at tagapakinig, isang pagbati mula sa kaibuturan ng aking puso. Nagpapasalamat ako sa inyo sapagkat ngayon kayo ay narito, sinisimulang basahin at pakinggan ang isang talumpati tungkol sa mga kabataang tulad ko. Ito ay aking iniaalay sa aking mga kapwa kabataan, na patuloy nagsisikap mag-aral at tamasahin ang nalalabing panahon ng siya't kalayaan ng pagiging isang bata.

Tunay na mahirap ang nararanasan nating transisyon o pagbabago mula sa pagiging musmos tungo sa isang ganap na tinedyer, ang yugto bago tumungo sa wastong gulang o mayor de edad. Kung dati ay hindi pa tayo lubos na makagawa ng sarili nating desisyon, ngayon ay kailangan na nating matutong magdesisyon sa paggamit ng sarili nating isip. May kakayahan at kalayaan na tayong mamili at magdesisyon sagan ng ating sarili. Subalit bakit marami sa atin ang pinipiling makibagay at sumunod na lamang sa uso? Bakit ang ilan ay walang kakayahang makapagdesisyon para sa kanilang sarili?

Isang tanyag na kasabihan mula sa isang makata sa Ingles na si John Donne ang "No man is an island", pinaparating nito na walang sinoman ang dapat na nag-iisa. Kaya nga, isang bahagi ng ating pamumuhay ang pagkakaroon ng kaibigan na ating kasama sa pagsisiya at paglilibang. Sila ang nakakasama natin sa mga bagay at gawaing pareho nating gusto, ngunit may mga panahong hindi na ito angkop o dapat pang gawin, tulad na lamang sa pagpili ng kursong kukunin sa kolehiyo o kaya ay trak sa senior high school. Marami ang nalilihis ang landas ng dahil ang kanilang piniling kurso ay kung alin ang napagkasunduan ng barkada, kahit na ito ay hindi naman bukal sa kanyang kaloobang pag-aralan o hindi hanay sa kanyang kakayahan. Nasasayang ang mga oportunidad na sana ay naghihintay sa atin, kung puro "sige, doon na lang" ang ating desisyon sa buhay. 

Ito ay mauugnay natin na "bandwagon" sa Ingles, ang biglaang pagsikat ng isang tao, pananamit, pananalita, musika, gadget o ano pa man dahil din sa biglaang pagdami ng tagasunod nito, kahit karamihan ay hindi pa naman lubos na nauunawaan ang gamit o halaga nito. Basta't nalaman ng ilan na ang isang bagay ay ginagamit ng kanilang idolo o kaya ay kaibigan, dali-dali'y kailangan mayroon din siyang ganoon o kaya ay dapat gamitin niya rin ito. Isa pang akala ng iba ay ikamamatay nila kung sila ay hindi "in" o wala sa uso. Tila ba kabilang sa pangunahing pangangailangan nila ang pinakamakabagong telepono o kaya ay hindi sila nakapaglathala ng isang litrato sa social media ng kanilang kinain sa araw na iyon. Para bang kailangang ipamukha sa lahat na "in" sila tulad ng nakararami. Isa itong hindi magandang kaugalian, lalo na kung ang mga bagay na ito naman ay walang katuturan at hindi naman ikauunlad ng iyong pagkatao. Ipinapakita pa nga nito kung gaano ang kawalan ng pagka-orihinal ng isang tao bilang ikaw, sapagkat mas pinipili pa nila na gayahin ang iba.

Walang masamang gustuhin ang interes din ng nakararami, hindi rin masama kung ayaw mo ito at may iba kang gusto. Sa ating henerasyong kinabibilangan, tila mas tanyag pa kung sino ang walang tunay na nalalaman kaysa sa may alam. Sa paglaganap ng makabagong teknolohiya, isaisip nating gamitin ito sa makabuluhang paraan at para makapagdesisyon pa nang mas mahusay.  Parati lamang nating iisipin na piliin kung alin ang tunay na nais ng ating sarili at hindi ang nais ng ibang tao. Ang taong hindi kayang tumanggap ng ibang kaisipan liban sa kung ano ang galing sa nakararami ay bulag at sarado ang kaisipan sa marahil ay mas makabuluhan pang ideya kaysa sa pangkaraniwang kaalaman. Hindi ibig sabihin na kung iba ka ay mali ka. Huwag tayong matatakot na piliin at gawin ang tunay nating kagustuhan, sapagkat sa huli, sarili lamang natin ang mayroon tayo.